Yapı sektörünün olmazsa olmaz malzemelerinden bitüm, son zamanların en sık araştırılan konularından biridir. Sözcük anlamı açısından ise İngilizcesi bitumendir. Birçok kaynakta bu kelimenin anlamı “zifte ilişkin” ya da “fokurdayan zift” olarak açıklanmıştır. Peki bitüm nedir ve en çok nerelerde kullanılır? Tüm detayları yazımızda bulabilirsiniz!
Bitüm Nedir?
Ham petrolün işlenerek hafif ve uçucu yakıtlara dönüştürülüp rafine edilmesi neticesinde ortaya çıkan son derece ağır bir bileşendir. Asfalt yolların yapımında doğrudan su yalıtım malzemesi olarak köprü ve çatılarda, akü üretiminde kullanılır. Su yalıtım membranları da bu konuda bitüm ile güçlerini birleştirir.
Malzemenin yapısı içerisinde genellikle hidrokarbon molekülleri yer alır. Nitrojen, sülfür, oksijen atomlarından oluşan bir karışım olduğunu ifade edebiliriz. Tamamen kompleks haldedir. Sıvı ya da katı formda ham madde şeklinde doğadan da alınabilir. Bağlayıcı bir yapıdadır.
Bitüm Ne İşe Yarar?
Kimyasal yapısı ile bilinen bu malzeme en çok asfaltlama işlemlerinde görev alır. Yalıtım malzemelerinin görevini tam olarak yapabilmesini sağlar; destekleyici bir malzemedir. Katı formu genelde oda sıcaklığındaki halidir. Rengi hiçbir zaman açık olmaz daima antrasit ve siyahtır. Asfalt karışımına eklenen unsurların birbirine tutunmasına yardımcı olur.
Ayrıca kullanım alanı açısından oldukça geniş bir skalaya sahiptir. Termal dirençle üretildiği için doğal bir yapıştırıcı olarak görülebilir. Yol yapımında aktif rol oynayan bitüm malzeme tüm bunların yanı sıra zemin döşeme, boya karışımı yapımı ve mastikleme gibi alanlarda da karşımıza çıkmaya devam eder.
Bu malzemenin dahil edildiği sıcak karışımların yol yapımında sık kullanılmasının temel sebebi ise son derece kaliteli bir bileşen olmasıdır. Aynı zamanda da deforme olması çok zordur. Geçirimsizdir ve geri dönüşüme açık bir malzemedir; sonuç olarak çevreye diğer unsurlara göre çok daha az zarar verir. Yapıları rutubetten koruması ile de dikkatleri üzerine çeker.
Hidrojen-karbon içerdiği için yanıcı haldedir. Şayet nakli gerçekleştirilecek ise kesinlikle ısıtılması ve depolanması gibi durumlarda titiz davranmak hayli mühimdir. Dünya genelinde ilk defa Ortadoğu’da ortaya çıkan malzeme, uzun zaman boyunca yapıştırıcı vasfıyla aktif olarak görev almıştır.
Bugüne baktığımızda ise bitüm üretiminin genel manada petrol rafinerilerinden elde edildiğini net biçimde görebiliyoruz. Altın bir bilgi olarak şunu da eklemek isteriz; ham petrolün damıtılması neticesinde üretilen bu malzeme, taş kömürünün işlenmesi esnasında yan ürün formunda da üretilebilir. Bu da faydalı bir seçenek olacaktır.
Bitüm Özellikleri Nelerdir?
Her yapı malzemesi gibi bitüm de birden fazla ilgi çekici özelliğe sahiptir. Her birini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Çoğu zaman koyu bir renge sahiptir.
- Form değiştirilebilir, geçirim özelliği yoktur. Geçirimsiz bir malzemedir.
- Yapıştırıcı olduğu için direkt bağlayıcı malzeme listesine dahil edilir.
- Eğer ısıtılırsa viskozitesi yani koyu kıvamı biraz daha azalır. Yumuşamaya başlar. Bu yüzden ısıtma işlemini daima alanında uzman bir kişi gerçekleştirmelidir.
- Sıvı, yarı katı ve katı formlarda olması tamamen sıcaklığa bağlı olarak değişen bir durumdur.
- Molekül ağırlıklarının her koşulda yüksek olduğu görülmüştür.
Bitüm Çeşitleri Nelerdir?
Bu malzemenin sayısız çeşidi vardır. Penetrasyon türü; sert, oksitlenmiş ve katbek şeklinde 4’e ayrılır. Birbirlerinden ayrıldıkları temel noktalar ise yumuşama evresi, viskozite ve penetrasyondur diyebiliriz.
Dörde ayrılan bu grup bir de kategorik açıdan ham petrolün damıtılması ve mineral zift üretiminden meydana getirilen bitümen gibi yapı taşlarına ayrılır. Ham petrolün hem form hem içerik açısından farklılaştırılması ve bağlayıcıların da desteğiyle kolaylıkla oluşturulur.
Ham petrol içeriğinde daima yer alan bitüm malzemesi; kendini gösterdiği yatak sınıfı ve arazi türüne göre farklı biçimlerde de karşımıza çıkar. Asfalt yol yapımı için karışım hazırlanırken çoğu zaman rafine edilmiş bağlayıcı bir öge kullanılmaktadır.
Ham petrolden malzeme üretimini gerçekleştirme yöntemleri genellikle birbirine fazlasıyla benzemektedir. Bu yüzden işlemlerin ayırdını en iyi yapacak olan kişi alanında uzmanlaşmış bir yapı ustasıdır. Normal bir gözle temel farkların ayırt edilmesi çok zordur.
Kimyasal sınıf açısından da maltenler, asfaltenler gibi gruplara ayırabiliriz. Asfaltenler; hidrojen, karbondan oluştuğu kanıtlanmış, az seviyede sülfür, nitrojen, oksijen içeren katı maddelerdir.
Asfaltenlere profesyonel bir gözle bakıldığı zaman katmanlı molekül ağırlığına sahip olduğu anlaşılır. Bunun yanı sıra kaotik ve polar türden katılardır. İçerik bakımından işlevsel özelliklerine odaklanıldığında ne kadar önemli bir malzeme olduğu ortaya çıkar.
Maltenler ise kendi içinde de gruplara ayrılır. Aromatikler, reçineler, doygunlar ve aromatikler olarak niteleyebiliriz. Reçineler; karbon ve hidrojenden oluşur. Bu yönüyle asfaltenlere benzer. Koyu bir rengi vardır ve yapışkan olarak kullanılır.
Aromatikler ise bitumenin yapısında en az yer kaplayan bileşenlerden biridir. Son olarak doygunlar, beyaz renge sahip viskoz yağ çeşitlerinden biri ve en bilineni olmaktadır. Bunlar asıl malzemenin içeriksel açıdan %25’ini meydana getirmektedir.
Bitüm çeşitleri arasında en çok dikkat çekenlerden biri ise bitüm astar ürünüdür. Bahsi geçen ürün bitüm ve suyun birtakım farklı yöntemlerle beraber karıştırılması neticesinde ortaya çıkarılan hazır bir astar malzemesi şeklinde nitelenebilir. Çoğunlukla su yalıtımı işlemlerinde yardımcı öge olarak kullanılır.
Bitüm Yapısal Açıdan Nasıl Olmalıdır?
Ekonomik açıdan incelediğimizde bu malzemenin asfalt döşeme ve çatı yapımı gibi eylemlerde uzun zamanlı biçimde kullanılan düşük maliyetli bir unsur olduğunu görebiliyoruz. Yapısal açıdan ise termoplastik forma sahiptir, bunu da eklemiş olalım.
Peki bitumen yapısal açıdan nasıl olmalıdır? Cevabı basit; trafik yüküne ve iklime dayanıklı halde olmalı. Aksi halde kazalar meydana gelebilir. Aynı zamanda yüksek sıcaklıkta pompalanabilecek kadar sıvı bir formda olması gerekir.
Bir yolun yapımında kullanıldıysa yaz mevsiminin yüksek sıcaklıklarında araç tekerlek izi asla yol yüzeyine geçmemelidir. Yanlış yöntemlerle ve kalitesiz malzemelerle yapılan yollarda bu durum sık görülür. Titiz çalışmak çok önemlidir.
Öte yandan bahsi geçen malzemenin çeşitlerinin termal çatlama durumuna karşı dayanıklı şekilde üretilmesi gerekir. En düşük sıcaklıkta bile yumuşak kıvamını, elastikiyetini kaybetmemelidir. Saf yapıdaki bitümün performansını arttırmak istiyorsanız katkı maddesi kullanabilirsiniz.
Ancak katkı maddelerine çoğunlukla güven olmayacağı için sağlıklı bir iş ortaya çıkmayacaktır, bunu da belirtmiş olalım. Tabii seçim yine de size aittir. Başarıyla kullanılabilen katkı maddeleri herhangi bir sorun çıkarmayacaktır.
Bunun yanı sıra yine performans arttırıcı bir yöntem olarak kimyasal modifiye, polimer çeşitleri, soyulma engelleyen katkı maddesi, antioksidanlar ve hidrokarbonlar kullanabilirsiniz. Her birinin de büyük desteği dokunacaktır.
Katran ve asfalt ise yol yapımında aktif görev alan bitumen çeşitleridir. Asfalta ısıtma işlemi uygulandığında azar azar sıvı hale geçer. Sıvı hale geçerken görülen baskın unsurlar ise malzemenin kendisidir. Ortaya çıkan malzeme ise çimentolu bir karışıma sahiptir.
Bitüm nedir ve nerelerde kullanılır sorularını yanıtladığımız yazımızın sonuna geldik. Siz de kaliteli yapı ürünlerini bizzat incelemek ve bu ürünler hakkında bilgi almak için diğer blog yazılarını da okuyabilirsiniz.
Kaliteli bitüm esaslı su yalıtım membranı almak için UKS Yapı ile iletişime geçebilirsiniz.